22 Prill, 1463, Në një Shteg të Panjohur Malor, Gjurmë të Reja
22 Prill, 1463, Në një Shteg të Panjohur Malor, Gjurmë të Reja Kemi tri ditë që marshojmë nëpër këto male të egra e të panjohura, duke u përpjekur t'i dalim armikut nga pas. Rruga është e vështirë, shtigjet janë të ngushta e të rrëpira, dhe shpesh duhet të hapim vetë rrugë mes shkurreve e gurëve. Por unë nuk ankohem. Përkundrazi, ndihem gjallë këtu, në zemër të natyrës së paprekur të Arbërisë. Këto male nuk janë vetëm një sfond për betejat tona. Ato janë aleatët tanë më të fuqishëm. Ato na ofrojnë strehë, na fshehin nga sytë e armikut, na japin pozicione strategjike të paarritshme. Osmanët, me kalorësinë e tyre të rëndë dhe artilerinë e tyre masive, humbasin fuqinë e tyre në këto gryka të ngushta e shpate të pjerrëta. Këtu, jemi ne ata që vendosim rregullat e lojës. Por malet janë edhe mësues të ashpër. Ato na mësojnë durimin, qëndrueshmërinë, aftësinë për t'u përshtatur. Na mësojnë të lexojmë shenjat e natyrës – lëvizjen e reve, gjurmët e kafshëve, fëshfërimën e erës – për të parashikuar motin apo praninë e armikut. Na mësojnë të mbijetojmë me pak, të vlerësojmë çdo burim uji, çdo rrënjë të ngrënshme. Sot, ndërsa ngjiteshim në një qafë të lartë, pamja që u shfaq para nesh ishte madhështore. Lugina shtrihej poshtë nesh si një det i gjelbër, i rrethuar nga kreshta malesh që ngriheshin drejt qiellit si kulla të lashta. Për një çast, harrova luftën, harrova Sulltanin, dhe ndjeva vetëm një paqe të thellë, një lidhje me këtë tokë të egër e të bukur. Pashë një shqiponjë që fluturonte lart mbi ne, duke rrotulluar krahët e saj të mëdhenj me një elegancë të pashoqe. Ajo është simboli ynë, shqiponja dykrenare. Dhe jo pa arsye. Ajo përfaqëson lirinë, krenarinë, mprehtësinë e shikimit, aftësinë për t'u ngritur mbi vështirësitë. Sa herë që shoh një shqiponjë, ndiej një frymëzim të ri. Ndonjëherë, kur jam i lodhur nga politika dhe intrigat e oborreve, nga brutaliteti i luftës, arratisem në këto male. Eci vetëm për orë të tëra, duke dëgjuar vetëm zhurmën e hapave të mi dhe frymëmarrjen e natyrës. Këtu gjej qartësi, gjej forcë, gjej përsëri lidhjen me thelbin tim. Këto male janë kockat e Arbërisë. Dhe për sa kohë që këto male qëndrojnë, edhe ne do të qëndrojmë. Ato janë kështjella jonë e vërtetë, e ndërtuar nga dora e Zotit. Dhe armiku nuk do të arrijë kurrë t'i pushtojë plotësisht. Era po fryn më fort tani, duke sjellë aromën e pishave dhe të tokës së lagur. Është një aromë që më mbush me energji. Duhet të vazhdojmë. Armiku nuk është larg. Dhe malet do të na ndihmojnë ta gjejmë dhe ta godasim. Gjergji, Biri i Maleve.